Het pad van de Godin gaat verder, na de ervaring als Moeder, Heilige Maagd. Kunnen we het verhaal van de maagdelijke geboorte ook anders interpreteren? Waarbij het niet zozeer gaat over de uitschakeling van mannelijke activiteit of van seksuele activiteit, maar om de uitschakeling of beperking van menselijke activiteit. De maagdelijke geboorte is dan eerder een teken van Gods vrijheid en genade. Het wijst op een wedergeboorte, een nieuw begin dat God met de mensheid maakt. De maagdelijke geboorte, geïnterpreteerd als seksuele maagdelijkheid leidde eeuwenlang naar haar donker, naar Maria als Heilige Maagd, naar de menswording van de Grote Moeder. Niet langer geïnterpreteerd als maagdelijkheid maar als overgave aan het Leven, is de maagdelijke geboorte nu juist een poort naar haar goddelijke licht, naar haar verbinding met het totale leven.
>
Toen ik twee jaar geleden met een vriendin ging wandelen kwam het woord ‘genade’ ter sprake. Ik had weinig met dat woord terwijl mijn naam Anna of Anja of in het hebreeuws Hanna ‘begenadigd’ betekent, vol van genade. Genade, klonk me altijd erg religieus in de oren. Volgens deze vriendin was het een soort goddelijke gunst. En ook nu ik bij een christelijk gezin over de vloer kom, valt het woord soms. Ik begrijp van hen dat ‘genade’ iets bijzonders is, iets wat andere religies dan het christendom niet hebben. Het is de genade van God die vrij maakt.
>
Een paar maanden geleden las ik het boek, ‘Maria, icoon van genade’. Het is geschreven door Arnold Huijgen, een protestants theoloog. Van huis uit zijn die huiverig om Maria een aparte positie te geven, laat staan aan mariadevotie te doen. Ze zijn bang dat de mensen haar gaan aanbidden ten koste van God of Christus, om wie het eigenlijk gaat. Daarom ook in het voorwoord de opmerking dat het niet om Maria op zichzelf gaat: ‘in haar wordt Gods genade zichtbaar en krijgt Gods ontferming gestalte.’ Het boek is gelabeld als het beste theologische boek van 2021 en kun je lezen als een pleidooi voor herwaardering van Maria.
>
In dit boek komt Maria naar voren als de dienares van de Heere, degene die ‘ja’ zegt tegen God: ‘Zie, de dienares van de Heere, laat met mij geschieden overeenkomstig uw woord’ (Lukas 1:38). Zij laat het woord van God aan haar geschieden en laat God God zijn. Zo is zij de voorbeeldige gelovige, een waar icoon van genade. In mijn eigen woorden, ze toont ons het pad van de Godin, van de Grote Moeder. Het pad van acceptatie, overgave, vertrouwen, niet-weten en liefde zijn. Tegenwoordig zullen steeds meer mensen hier herkenning in vinden. Uw wil geschiedde, wat betekent dat je als mens, als ‘ik’, niet langer de regie voert over je leven. Het is een vorm van afstand doen die niet voortkomt uit zwakte of moedeloosheid, maar uit krachtig vertrouwen, zoals je je volledig overgeeft aan iemand die je vertrouwt en liefhebt. Het is meer niets doen dan iets doen, en juist dat maakt het soms zo moeilijk.
>
Maria is volgens het boek het ‘voornaamste exempel’ van de genade van God. Die genade is zo groot dat zelfs zij in beeld kwam. Aan Maria’s lage status als jonge vrouw uit Nazareth is af te lezen hoe genadig God is, volgens het boek. Maria is een gewoon joods meisje die het allemaal maar ontvangt. We vergeten dan dat Maria de christelijk gemaakte versie van de Grote Moeder is en dat ze ons als ontvanger van genade perfect het vrouwelijk principe van ontvankelijkheid toont. De zich alsmaar ontvouwende roos. Ontvankelijk zijn is dienstbaar zijn aan het leven en open staan voor wat het leven van je vraagt, open staan voor niet doen en aanwezig zijn. Zonder oordeel. En dat gaat samen met heel veel niet-weten. Maria wist niet hoe ze zwanger zou worden en hoe haar kind ter wereld zou komen. Maria claimt geen ruimte om die in te nemen maar geeft juist ruimte en vertrouwt dat zich vanzelf ontvouwt wat er van haar gevraagd wordt. Ze ‘laat door’. Haar ‘ja’ kun je lezen als een openstaan voor al het leven, zowel het goede als het slechte, zowel het hoogste als het laagste. Zoals ze zelf heeft ervaren. Daarom mogen wij tot haar komen, als inspiratiebron, want haar kracht van genade, overgave, ontvankelijkheid en onvoorwaardelijke liefde zijn we allemaal.

Het verhaal van de maagdelijke geboorte, geïnterpreteerd als seksuele onschuld, zonder mannelijke en zonder seksuele activiteit heeft er toe bijgedragen dat we (onbewust) onze tegenpool, onze innerlijke man of vrouw zijn gaan wantrouwen. In relaties staan afhankelijkheden, verwachtingen, oordelen en spanningen tussen jou en je partner omdat het innerlijk huwelijk, de eenheid in jezelf, het omarmen van je innerlijke man of vrouw, niet belichaamd is, wat zich uiterlijk toont. Bij sommigen toont het zich in minder affiniteit met het yang- mannelijk ‘ik’ aspect, autonomie, verantwoordelijkheid en meer yin -‘wij’, identificatie met het ‘Al’, liefde en vrijheid. Bij anderen is het precies omgekeerd, meer ‘ik’ en minder ‘wij’. In elkaar zien we onze tegenpool, de reis naar onze innerlijke geliefde, yin of yang, waardoor we de heelheid weer in onszelf gaan voelen, onszelf helen. De tegenstellingen blijken elkaars spiegel te zijn, yin en yang zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, het mysterie huwt met de ratio.

Bij onze menselijke natuur hoort onze seksualiteit, ons verlangen naar versmelting met een vrouwelijke of mannelijke tegenpool. Dit seksuele verlangen symboliseert op een dieper niveau het verlangen van de ziel, die beide aspecten in zich draagt, om de yin- vrouwelijke en yang- mannelijke energieën in onszelf te verzoenen, te verenigen en samen te vallen met de androgene essentie die we in wezen zijn. Het innerlijk heilig huwelijk is de vereniging van tegenstellingen, het omarmen van onze innerlijke dualiteit. Het ligt in ieder van ons besloten. Je voelt je ten diepste thuis in jeZelf en het leven. Je belichaamt je heelheid, de geheelde relatie met jezelf. Je weet dat niets buiten jezelf je opvult of completer maakt, omdat er een eenheidsrealisatie is binnenin. Je kunt als compleet mens een relatie aangaan waardoor je niet meer afhankelijk bent van de ander en je in vrijheid kunt verbinden. Aangeleerde en onbewuste houdingen maken steeds meer plaats voor een gevulde innerlijke vrede.

Volgens Joseph Campbell, hoogleraar, cultuurfilosoof en auteur, hij wordt in het algemeen beschouwd als een van de belangrijkste deskundigen op het gebied van de mythologie, is er één groot universeel oerverhaal. Hij bestudeerde werkelijk alle grote verhalen die de mensheid over de hele wereld heeft verzameld: sprookjes, legenden, volksvertellingen en de grote heilige verhalen. In al die verschillende verhalen ontdekte hij een wonderlijke overeenkomst. Alle verhalen hadden een universeel patroon. Een verhaal met archetypische patronen. En behalve dat hij ontdekte dat er een grondpatroon bestaat, maakte hij ook duidelijk wat de bedoeling van dat grondpatroon is. Alle verhalen gaan er uiteindelijk over om samen te kunnen vallen met je eigen wezen. Wie ben je eigenlijk en wat kom je hier doen? Om dat te weten te komen zit er niets anders op dan op reis te gaan. En als je jezelf wentelt in je veilige comfortzone, dan krijg je vroeg of laat een oproep om die te verlaten. Door een gebeurtenis, een (ongewenste) bezoeker of je wordt “geroepen” door een weggestopt verlangen. Ook kan het zijn dat je je ongelukkig voelt in een situatie die je ‘veilig’ lijkt maar waar je vooral bent om tegemoet te komen aan wensen van anderen of door je eigen angst, om een bekende omgeving te verlaten. Als aan die oproep gehoor wordt gegeven, dan begint de reis van de held(in). De reis van de held(in) is de reis van ons ‘ik’, ons zelfbeeld, en het verhaal dat we leven. Het is de reis naar jezelf, een zoektocht naar geluk, liefde of heelheid. Dankzij dit verhaal, dit te lopen pad, dat zich uit als een roep om liefde, worden we ons bewust van de liefde, het leven en de heelheid die we zijn.

In de zoektocht naar heelheid vergeten we dat al het leven een uitdrukking is van heelheid. Alles in het leven draagt heelheid in zich. Zolang we nog allerlei ideeën over onszelf hebben, zien we onszelf door de mist van ideeën. Het ‘ik’ kan dan menen iets te zijn kwijtgeraakt en naar eenheid verlangen terwijl die eenheid van yin en yang er vanuit het perspectief van het leven, altijd is. Daarom is elk verhaal, elk zelfbeeld, eigenlijk niet meer dan een pose, zelfbedrog in zekere zin. Een masker dat ons het idee geeft dat we nog niet heel zijn en moeten transformeren. En vanuit ons verhaal-ik-perspectief is dat ook zo alleen wat je ‘ik’, niet weet is dat we al lang alle facetten van het leven zijn. Het grote en het kleine. Het alles en niets. Het duister en het licht. Het wezenlijke en het menselijke. De totaliteit van het bestaan dat wij zijn, dat jij bent. Dat je leven en liefde zelf bent. Eigenlijk zorgt het geloven van verhalen en het indelen in ‘goed’ en ‘slecht’ of ‘licht’ en ‘donker’ ervoor dat je afgeleid raakt van de heelheid die je bent. We kunnen dan vanuit elk hoekje en gaatje ‘groeien’ naar heelheid, wat werkt voor jou, veelal vanuit de oude wonden en problemen die je in het verleden lijkt te hebben opgebouwd. Hoe meer ons ‘ik’ valt, hoe meer het samenvalt met dat wat je werkelijk bent, wat is, en altijd was. Liefde. Heelheid.

Er ontbreekt in werkelijkheid nooit iets in het leven, maar wel in het verhaal over het leven in onze denkgeest dat we ervaren. Dat is geen fout. Leven en bewegen is mogelijk bij de gratie van polariteit. Door de twee kanten van de medaille kunnen we het leven en daarmee onszelf leren kennen. We voelen en begrijpen wat leven is als we ook weten wat niet-leven, overleven of een ervaring van dood-gaan is. Als we onze schaduw leven en voelen, belichamen. Dus gaat de liefde die je bent op zoek naar zichzelf. Om te worden wie we altijd al waren. Liefde of heelheid is, altijd aanwezig in onze perfecte imperfectie. Verdriet, blijdschap, verwarring, pijn, het is allemaal niets dan liefde, maar we ervaren of voelen de liefde pas als we onze schaduw een veilige en liefdevolle plek in onszelf geven. Als we het innerlijk huwelijk sluiten en onze tegenpool omarmen, want dan stopt onze zoektocht. Onze innerlijke reis heeft gezorgd voor eenheid met het totale leven; door het vergroten van ons zelfbeeld, het loslaten van ons verhaal, het aanboren van een ongekende kracht in onszelf, een nieuw perspectief op het leven. Dit is niet iets wat je hoeft te doen, dit is wat ontstaat als je leeft want zoals Joseph Campbell ontdekte leidt elk verhaal naar het samenvallen met je eigen wezen. Naar de liefde en heelheid die je altijd al was. Daarom hoeft niets uitgebannen of bereikt te worden, want helen gaat (min of meer) vanzelf vanuit heel-zijn. Je krijgt de juiste mensen en situaties aangereikt. Wat ons rest is de liefde die we zijn en altijd al waren, eren.

We raken verstrikt in gevoelens van afwijzing, wantrouwen, schaamte en schuld als we voor dat wat ongewenst is, dat wat slecht lijkt, (nog) niet de verantwoordelijkheid kunnen dragen. In een cultuur waarin maagdelijkheid en zuiverheid eeuwenlang een soort ideaal waren, raken onze seksuele verlangens verdrongen. Natuurlijk zijn ze niet zomaar weg, ze verdwijnen in onze schaduw. Maria was volgens kerkvaders de Moeder – Maagd in wie Christus direct door God was verwekt. Lust was daarbij niet aan de orde geweest en ook niet zoiets ‘smerigs’ als seks. Als we het zogenoemde slechte of kwaad niet in ons leven willen en ons ertegen verzetten of het wegstoppen dan worden we er slachtoffer van. Zo voelde ik me in een relatie slachtoffer van zijn seksuele driften omdat ik nog niet de verantwoordelijkheid nam voor wat ik zelf voelde vanuit mijn eigen pijn, leegte en verlangens. Gedrag wat je afkeurt bij anderen is gedrag wat je niet alleen afkeurt bij deze mensen maar vooral bij jezelf.

Seksualiteit gaat in de kern niet over seks, het gaat over de aantrekkingskracht tussen beide polen in onszelf om te verenigen, onze innerlijke vrouw en man, met de goddelijke bron. Maria, de Grote Moeder haar seksuele energie, haar levensenergie kan niet stromen als er geen contact is met het mannelijke. Maagd zijn betekent in het patriarchaat dat je nog nooit seks hebt gehad, een ongeschonden maagdenvlies. Bij een maagd is er geen mannelijke activiteit. Net als bij een batterij waar er een plus en min pool nodig zijn om energie te laten stromen, is er bij Maria contact nodig tussen haar innerlijke vrouw en haar innerlijke man om haar levensenergie te laten stromen. Haar ‘licht’, de onvoorwaardelijke liefde van het ‘Al’ gaat ze pas voelen als ze ook haar ‘donker’ het mannelijk- yang aspect in haarzelf erkent en liefdevol opneemt in haar aanwezigheid. De autonomie, behoeften, grenzen en verantwoordelijkheden die ze als mens ervaart. Onbewust zoeken we zo naar het herstel van vertrouwen in onze tegenpool. Eerder dan dat is het voor beiden niet veilig en zullen oude patronen en projecties het blijven overnemen.

Als je je als vrouw niet gesteund voelt door je innerlijke man, zul je je afhankelijk blijven maken van mannen buiten je. Als er een oordeel zit op masculiniteit ga je ook je innerlijke man steeds meer wantrouwen. Als we het mannelijke (of vrouwelijke) in onszelf niet omarmen dan projecteren we het buiten onszelf. We gaan zoeken naar de ideale minnaar of niet realistische kwaliteiten toeschrijven aan partners of vrienden.

En dan heb ik ‘opeens’ een fijne, nieuwe relatie waarin we samen en ook apart zijn. Waarin we verrassingen en twijfels delen, stoeiend met het leven. Waarin niets vanzelfsprekend is, samen ontdekken wat en hoe we het willen. Waarin er vertrouwen is. In mij, in hem, in het Leven, Waarin ik me in mijn naaktheid (letterlijk en figuurlijk) heel ontspannen voel. Het voelt goed.

De Grote Moeder die symbool staat voor Leven wordt Maria, heilige maagd. Een cultuur verhaal en (mijn) leven met wat we onze schaduw noemen……

Sinds de 3e eeuw n.C. wordt een van de grotten in de heuvels van Nazaret vereerd als de plek van de Annuciatie: hier werd de geboorte van Jezus aangekondigd. Volgens het Evangelie van Lucas verscheen de engel Gabriël in Maria’s huis in Nazaret en zei: ‘Wees gegroet, begenadigde. De Heere is met u’ (Luk.1:28). ‘Wees niet bang, Maria, God heeft je zijn gunst geschonken. Luister, je zult zwanger worden en een zoon baren, en je moet hem Jezus noemen. Hij zal een groot man worden en Zoon van de Allerhoogste worden genoemd’ (Lucas 1:30-32). Maria brengt geen bezwaar naar voren, maar vraagt alleen naar het ‘hoe’. Letterlijk zegt ze: ‘Hoe zou dat kunnen? Want ik heb geen gemeenschap met een man.’ Door deze vraag kan de engel de maagdelijke geboorte verder toelichten. De engel zegt dat voor God niets onmogelijk is (Luk. 1:37). Als een maagd zwanger wordt, gebeurt het onmogelijke. De engel antwoordt haar: ‘De heilige Geest zal over u komen, de kracht van de Allerhoogste zal u als een schaduw bedekken. Daarom zal het kind aan God gewijd zijn en zijn Zoon worden genoemd.

Maria aanvaardt gelovig het ongelooflijke dat de engel haar meedeelt. Zij gelooft spontaan de boodschap dat ze zonder mannelijke bijdrage zwanger zal worden van de nieuwe David, de nieuwe koning die volgens het verhaal voor altijd zal regeren. In Maria’ haar antwoord klinkt enthousiasme door. ‘Zie, de dienares van de Heere, laat met mij geschieden overeenkomstig uw woord’. Ze noemt zichzelf ‘dienares van de Heere’, ze laat het initiatief bij God. Daarmee is Maria de eerste mens die ooit over Gods menswording hoort – en zij gelooft.

De maagdelijkheid van Maria is een eigen leven gaan leiden in de christelijke traditie. In de theologie is Maria’s maagdelijkheid hoe langer hoe meer als zuiverheid en heiligheid geïnterpreteerd. Maagdelijkheid werd een soort ideaal. Bij de kerkvaders Abrosius en Augustinus zorgde de maagdelijke geboorte enerzijds voor een gang naar het celibaat en klooster en anderzijds voor een huwelijksideaal waarbij seksuele gemeenschap tweederangs was. Seksualiteit en lichamelijkheid werden lager gewaardeerd dan geestelijke gemeenschap. De voortplanting was het belangrijkste doel van het huwelijk. Seksualiteit was iets slechts en mocht er niet zijn, behalve voor de voortplanting, zei kerkvader Augustinus. Conservatieve Amerikaanse christenen als Gresham Machen benadrukten de feitelijkheid van de maagdelijke geboorte. In veel landen in de wereld is maagdelijkheid nog steeds een ideaal, een soort sociale status. De maagd Maria draagt vaak de kleur lichtblauw ten teken van haar puurheid en onschuld. Seksuele onschuld.

wordt vervolgd……

We leren onszelf kennen in de verhalen die we leven, waar we ons mee identificeren, de overtuigingen die we hebben. Mijn verhaal gaat verder….

‘ De Grote Moeder, gekend door vele namen en vele afbeeldingen, lijkt te verschijnen aan mensen overal ter wereld, op verschillende tijdstippen, in de vorm en aanblik die de ziel het meest aanspreekt, om haar te omarmen en omarmd te worden. Ze draagt duizend namen en haar huid heeft duizend tinten, ze draagt vele gewaden, en ze is beschermster van woestijnen, bergen, sterren en oceanen. Ze toont zich aan ons in ontelbare gedaanten, maar in haar centrum is alleen een groot zuiver hart.’

Clarissa Pinkola Estes

Als er een Vader is lijkt het me heel normaal dat er ook een Moeder is. Dat waren mijn gedachten toen ik voor een aantal maanden in Zuid Amerika terecht kwam. Daar zag ik hoe de Moeder in onze ziel en onze harten zit. Overal bloemen, zingende mensen, dansen, processies, mensen die bij haar bidden om een goed woord bij God. De mensen van Amerika houden haar levend, de verering voor haar is groot. Haar aura is overal aanwezig, als zuivere bewaakster van de ziel, als Madre, Moeder Maria, als bron van troost. En voor de volken uit Peru en Bolivia wordt ze als Pachamama of Mamapacha in vele vormen vereerd. Wat een inspirerend voorbeeld van hoe het ook kan. Waar natuurgodsdienst en het katholicisme door elkaar heen lopen. Ik ontmoette hier nog heel duidelijk de Grote Godin die door onze voorouders werd vereerd omdat zij voor Leven stond. Uit mijn eigen jeugd in Brabant kende ik alleen de Mariakapelletjes waar de mensen zitten en bidden, waar ze hun verdriet neerleggen. Bij de moeder waar je altijd terecht kunt en die er voor iedereen is. Oermoeder, bemiddelares, troosteres, beschermster en de bekendste vrouw ter wereld.

In Europa leek niemand zich nog echt de Grote Moeder te herinneren, buiten een paar mensen in de godinnenbegeweging en de hekserij. Op dit continent had het mannelijke de overhand gekregen en was het moederland uit de Oude en Nieuwe Steentijd overgegaan in het vaderland. In een tijdsbestek van enkele eeuwen werd de Grote Godin de ondergeschikte echtgenote van de goden van de indringers, en haar macht en haar attributen werden verslonden door een mannelijke god. Het was voor het eerst in de geschiedenis dat God werd voorgesteld als de Ene God in mannelijke vorm. Dat beeld sloot naadloos aan bij de patriarchale cultuur die begin van onze jaartelling haar beslag kreeg. Er ontstonden drie religies die zich vormden rondom het mannelijk godsbeeld, jodendom, islam en christendom. In het christendom spreekt men nog altijd van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest als oerkrachten. De Goddelijke Moeder werd Maria die terecht kwam in de traditionele wereld van de kerk. Om het heidendom te kunnen inlijven, werd het aloude afgodendom rond de ‘Grote Moeder’ in de Roomse kerk geïncorporeerd. Maria kreeg de afgodstitel ‘Koningin des Hemels’, zittend op een maansikkel en omgeven met zonnestralen en een kroontje. Als hemelkoningin werd zij symbool voor christelijk Europa. Nauw verbonden met de wording van de Europese Unie waar haar kroon met 12 goudkleurige sterren zijn overgenomen op de vlag.

Met de overgang naar een mannelijk godsbeeld begon een eeuwenlange onderwaardering in de westerse cultuur van vrouwen en het ‘vrouwelijke’, de helft van het menselijk potentieel. Toen God nog een vrouw was, stonden alle vrouwen en alles wat vrouwelijk was hoger aangeschreven dan sindsdien in de meeste landen van de wereld ooit het geval is geweest. Vrouwelijke waarden als verbondenheid met het geheel van leven dat alles omvat en waarin alles een plek heeft, verdwenen langzaam naar het onbewuste. Het vrouwelijke werd nu geassocieerd met de zonde want het was Eva die de poorten van het paradijs opende. Waar de Grote Moeder stond voor de natuurkrachten van leven en dood worden we in de nieuwe religies en spiritualiteit ‘kinderen van het licht’, die strijden tegen ‘de krachten van de duisternis’. Met als gevolg dat alle religies dromen van verlossing of bevrijding uit een vorm van gevangenschap.

Wordt vervolgd

Ik lees de Bijbel maar blijk op dit moment toch vooral geïnteresseerd te zijn in Maria, de christelijke versie van de Grote Moeder. In een paar blogs neem ik je graag mee in hoe ik beide zie, de moeder en de Moeder en waarom hun verhaal mij zo raakt en misschien jou ook wel….

‘ Jullie vroege voorouders zagen in dat jullie mensen en jullie natuurlijke omgeving onlosmakelijk verbonden onderdelen zijn van het grote mysterie van leven en dood en dat de hele natuur daarom met respect moet worden behandeld. Als symbool begon men mij toen af te beelden als het grootste wezen van allen – niets minder dan een godin. Ik werd bekend als Inanna in oud Sumerië, Ishtar in Babylon, Anat in Kanaän, Isis in Egypte, Rhea/ Cybele in Griekenland en ga zo maar door naar Gaea, Artemis, Diana, Venus…’